Uitbreiding hangt in de lucht ...
Gepubliceerd op 26/10/2023Inderdaad, meer dan ooit sinds de toespraak van Charles Michel in Bled (Slovenië) op 28 augustus, waarin hij tot ieders verrassing verklaarde: "Uitbreiding is niet langer een droom. Het is tijd om vooruit te gaan. We moeten klaar zijn - aan beide kanten - om tegen 2030 uit te breiden".
De volgende dag verwierp de Commissie het plan van de heer Michel en stelde dat de kandidaat-lidstaten aan de criteria moesten voldoen en dat er geen tijdschema was. Sommige lidstaten uitten ook hun twijfels. Ondertussen heeft president Macron het idee geopperd van een EU met verschillende snelheden als het gaat om de toetreding van kandidaat-lidstaten.
Het idee van een Europa met verschillende snelheden is niet echt nieuw. Europa van twee snelheden werd voor het eerst geopperd aan het eind van de jaren zestig, toen er nog maar zes lidstaten waren. Een andere variant is het Europa van de concentrische cirkels, waarbij de leden minder verplichtingen aangaan naarmate ze zich naar de buitenste cirkels bewegen. In zekere zin is dit al het geval, aangezien niet alle lidstaten de euro hebben ingevoerd of tot het Schengengebied behoren. Vrijstellingsclausules bestaan al tientallen jaren. Zie ook de Groep van 12 hieronder.
De voorzitter van de Europese Raad heeft op zijn minst gezegd de bal aan het rollen gebracht.
Het is waar dat sommige van deze landen al heel lang in de coulissen stonden te wachten. Op 21 juni 2003 werd op de top EU-Westelijke Balkan in Thessaloniki een verklaring uitgegeven waarin de ondubbelzinnige steun van de EU voor het Europese perspectief van de landen van de Westelijke Balkan werd herhaald. "De toekomst van de Balkan ligt in de Europese Unie. Sinds 2014 is het "proces van Berlijn", opgestart door toenmalig kanselier Merkel, gericht op het versterken van de (economische) samenwerking tussen de kandidaat-lidstaten op de Balkan.
Turkije wacht nog langer.
Er zijn verschillende redenen waarom de toetreding nooit van de grond is gekomen, waaronder uitbreidingsmoeheid en terughoudendheid om echt fundamentele hervormingen door te voeren binnen de EU.
In dit stadium hebben we het over 8 erkende kandidaten: Turkije, Noord-Macedonië, Montenegro, Servië, Albanië, Moldavië, Oekraïne, Bosnië-Herzegovina, Kosovo (waarvan de onafhankelijkheid niet wordt erkend door 5 lidstaten) en Georgië.
Tijdens de Europese top in Granada op 6 en 7 oktober 2023 spraken de Europese leiders zich uit voor een grotere Unie, maar benadrukten ze de noodzaak om data te vermijden en waarschuwden ze voor kortere wegen.
Deze top werd op 5 oktober voorafgegaan door de derde bijeenkomst van de Europese Politieke Gemeenschap (EPC), die 47 Europese landen verenigt. De volgende bijeenkomst van de EPC vindt plaats in Londen.
De sleutelwoorden zijn langetermijnproces, absorptiegraad en noodzakelijke hervormingen.
De datum van toetreding zal uiteraard afhangen van het vermogen van de kandidaat-lidstaten om de EU-wetgeving (het "acquis communautaire") te assimileren en ten uitvoer te leggen, wat een van de zogenaamde criteria van Kopenhagen is (de andere zijn de rechtsstaat en de goede werking van de markteconomie).
De EU is zich ervan bewust dat een serieuze interne hervorming essentieel zal zijn. De lidstaten zullen serieus moeten nadenken over zaken als unanimiteit.
En dan is er natuurlijk nog het financiële aspect van de vraag. Hoe financier je een Europese Unie met 35 leden?
Nieuwe leden zouden netto profiteren. Betekent dit minder geld voor de huidige leden? Sommige oude lidstaten maken zich nu al zorgen dat er bijvoorbeeld gekort zal worden op de cohesiefondsen.
Of zal de EU-begroting aanzienlijk worden verhoogd om aan de nieuwe behoeften te voldoen? Een dergelijke herziening van de begroting zou vóór de uitbreiding moeten plaatsvinden.
Volgens een intern rapport van de EU zou, als de huidige regels voor landbouwsubsidies, regionale ontwikkeling en andere uitgaven zouden worden toegepast op een Unie van 35, de begroting moeten worden verhoogd met 21 %, of ongeveer €256,8 miljard per jaar.
T.I.N.A. (= er is geen alternatief) maar er zijn ernstige zorgen
Het proces is dus in gang gezet. De staatshoofden en regeringsleiders zullen naar verwachting op de top in december een aantal mogelijk belangrijke beslissingen nemen, mits ze niet te veel worden afgeleid door de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten.
Politiek gezien is de uitbreiding waarschijnlijk onvermijdelijk. Er is geen alternatief, zoals ze zeggen.
Maar dit vooruitzicht moet ook aanleiding geven tot ernstige bezorgdheid.
Er zijn ook de financiële en institutionele implicaties, die duidelijk laten zien dat er serieuze interne hervormingen van de manier waarop de EU functioneert, moeten worden doorgevoerd. Er zijn plannen gepubliceerd, bijvoorbeeld door het Europees Parlement en de Groep van 12. De Commissie heeft voor oktober "substantiële voorstellen" aangekondigd. De Commissie heeft voor oktober "substantiële voorstellen" aangekondigd.
De Groep van 12 en het Verenigd Koninkrijk
De Groep van 12 is een Frans-Duitse werkgroep die in september zijn voorstellen bekendmaakte. De werkgroep stelt een alomvattende aanpak voor om de EU te hervormen, bijvoorbeeld door het aantal commissarissen en leden van het Europees Parlement te verminderen, nationale veto's af te schaffen, de begroting te verhogen, enzovoort. Het voorstel voor een Europa met vier lagen is zeer opmerkelijk: 1. een binnenste cirkel voor de landen die het meest op één lijn zitten, 2. de EU, 3. geassocieerde leden ("EU light"), 4. de Europese Politieke Gemeenschap (EPC). Het VK zou een licht lid van de EU kunnen worden.
Sir Keith Starmer, oppositieleider in het Britse parlement, heeft president Macron al verteld dat hij, als hij volgend jaar de verkiezingen wint, zal streven naar een "nog sterkere relatie" met Europa. Brexit-aanhangers zijn het hier duidelijk niet mee eens.
Uiteindelijk zou de EU een heel andere organisatie kunnen zijn.
Hoe zit het met de resultaten van de veelgeprezen Conferentie over de toekomst van Europa?
Aan de andere kant kan iedereen die belang hecht aan het handhaven van de rechtsstaat en het verdedigen van de mensenrechten niet anders dan het gevoel hebben dat er in alle kandidaat-lidstaten aanzienlijke vooruitgang moet worden geboekt op deze gebieden.
Human Rights Watch en Amnesty International hebben hun bezorgdheid geuit over mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en andere kwesties.
En sommige van de huidige lidstaten hebben al een slechte staat van dienst op deze gebieden en de EU heeft moeite om ze op het goede spoor te krijgen. Zaken als corruptie zijn in sommige lidstaten nog wijdverbreid en landen als Oekraïne hebben een slechte reputatie op dit gebied.
De uitslag van de algemene verkiezingen in Polen op 15 oktober geeft ons misschien hoop dat de onderdrukte vrijheden en de rechtsstaat geleidelijk weer op het niveau van de EU-normen worden gebracht. Wie weet nemen andere regeringen nu minder extreme standpunten in. Er lijkt nu een zwakker anti-EU-blok te zijn in Centraal-Europa.
We zullen tijdens het uitbreidingsproces uiterst waakzaam moeten zijn. Er staat veel op het spel. De rechtsstaat, vrijheid van meningsuiting, zelfbeschikking, de rechten van alle minderheden en andere waarden die essentieel zijn voor een liberale democratische staat moeten altijd verdedigd worden. Organisaties die fundamentele rechten verdedigen (humanisten, vrijmetselaars, secularisten, enz.) hebben de plicht om waakzaam te blijven en zich tijdig uit te spreken.
We horen graag wat je te zeggen hebt.
Tot de inval van Rusland in Oekraïne was onze associatie geen voorstander van uitbreiding naar de Balkanlanden, uit angst dat het de spanningen en zelfs conflicten die bestaan tussen de staten in de regio, in het bijzonder tussen Kosovo en Servië, zou importeren naar de Unie. Bovendien aarzelt Servië niet om zich te distantiëren van het gemeenschappelijk buitenlands beleid van de Europese Unie door zijn toenadering tot Rusland te tonen. Dingen zijn veranderd en we geloven dat uitbreiding nu onvermijdelijk is. We willen graag weten wat u ervan vindt en overwegen nu al een werkgroep over dit onderwerp op te richten, die zou kunnen worden geïntegreerd in de werkgroep over de toekomst van Europa. Een eerste verslag over de voortgang van de werkzaamheden begin volgend jaar zou op de agenda van onze algemene vergadering in maart kunnen worden gezet.
Uw feedback kunt u sturen naar paradispauleric@gmail.com voor het redactiecomité, Tony Scott (antony.scott@skynet.be) en Tony Van der Haegen (tonyvdh30@gmail.com).
Redactiecomité
Nederlands 
Français 
English (UK) 
Deutsch 
Italiano 
Español